Długotrwałe procedury środowiskowe dla inwestycji w energetykę wiatrową i słoneczną można skrócić do maksymalnie roku. Wszystko dzięki sprawnemu wdrożeniu do polskiego prawa unijnej dyrektywy RED III – wskazuje Instytut Reform w najnowszym raporcie.

Raport pt. „Rozsądne przyspieszenie: rekomendacje dla wdrożenia obszarów przyspieszonego rozwoju OZE” jest dostępny do pobrania.

Przyspieszenie rozwoju odnawialnych źródeł energii będzie możliwe po wyznaczeniu w krajach członkowskich specjalnych stref, nazwanych w dyrektywie RED III Obszarami Przyspieszonego Rozwoju OZE (w skrócie: OPRO). Ten nowy instrument pozwoli na zintensyfikowanie rozwoju odnawialnych źródeł na terenie Unii Europejskiej, umożliwiając osiągniecie unijnego celu, którym jest pokrycie przynajmniej 42,5% zapotrzebowania energią ze źródeł odnawialnych. Dla porównania, w 2022 roku z OZE pochodziło zaledwie 23% energii w UE.

Odpowiednie nazewnictwo wspiera skuteczną komunikację dotyczącą specjalnych stref

Budowaniu poparcia społecznego dla bardziej dynamicznego niż dotychczas rozwoju zielonej energii w Polsce ma służyć wdrożenie OPRO do polskiego prawa pod inną nazwą – Obszarów Niskiego Ryzyka Środowiskowego dla Inwestycji w OZE.

Taka nazwa jednoznacznie komunikuje charakter obszarów. Strefy specjalne nie będą bowiem powstawały w sposób niekontrolowany, bo w procesie ich wyznaczania zostaną poddane strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. A jednocześnie, na wskazanych obszarach instalacje OZE będą mogły powstać dopiero po uwzględnieniu zgody lokalnej społeczności – tłumaczy Rafał Bajczuk, starszy analityk ds. polityki klimatyczno-energetycznej w Instytucie Reform i główny autor raportu.

Obszary niskiego ryzyka środowiskowego pozwolą na skoncentrowanie inwestycji w OZE w miejscach najlepiej do tego przystosowanych. Skorzystają na tym wszyscy – środowisko naturalne, branża OZE i my wszyscy, bo energia wiatrowa i słoneczna to obecnie najbezpieczniejsze i najtańsze formy energii – dodaje Rafał Bajczuk.

Sposób na skrócenie i uproszczenie procedur

Długotrwałe i skomplikowane procedury inwestycyjne są jedną z głównych barier dla rozwoju w OZE w Polsce. Uzyskanie wszystkich pozwoleń na realizację elektrowni wiatrowej obecnie trwa od pięciu do siedmiu lat. W przypadku elektrowni słonecznej czas ten jest o połowę krótszy, ale procedury mogą się przeciągać do około trzech lat. Dzięki wdrożeniu OPRO czas wydawania zezwoleń potrzebnych do rozpoczęcia inwestycji w OZE (tzw. permitting) będzie można skrócić do 12 miesięcy. Jest to główna wytyczna dyrektywy RED III dotycząca specjalnych zielonych stref oraz realna szansa na skrócenie czasu inwestycji w energetykę wiatrową i fotowoltaikę w Polsce.

Jak to zrobić? Instytut Reform proponuje przyspieszenie inwestycji w OZE poprzez identyfikację obszarów o najniższym ryzyku środowiskowym związanym z danym rodzajem inwestycji w OZE – czyli obszarów, na których ryzyko negatywnego wpływu inwestycji na środowisko jest małe.

Procedury są kosztowne, trwają długo, a w końcowym rozrachunku są ryzykowne, ponieważ inwestor nie ma gwarancji, że otrzyma wszystkie wymagane zgody. Nie da się jednak skutecznie rozwiązać wszystkich problemów procesu inwestycyjnego na raz. Dlatego rekomendujemy, aby implementacja przepisów dot. OPRO w Polsce skupiła się na uproszczeniu procedur środowiskowych. Można je uprościć poprzez wytypowanie obszarów, gdzie ryzyka środowiskowe związane z inwestycją w OZE są najmniejsze – wskazuje Maria Niewitała-Rej, analityczka ds. polityki energetyczno-klimatycznej Instytutu Reform.

Zakładając, że w odpowiedzi na wyznaczenie OPRO w gminie, jej władze wprowadzą zmiany do Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego (MPZP), a teren ten będzie już wcześniej objęty strategiczną oceną oddziaływania na środowisko, cały proces uzyskiwania zezwoleń na budowę i decyzji środowiskowej mógłby zamknąć się w 12 miesiącach. Pokazano to na poniższym schemacie przedstawiającym inwestycję w elektrownię wiatrową w Polsce przed i po wdrożeniu OPRO w rekomendowanym kształcie.

Przed rozpoczęciem inwestycji w farmę wiatrową lub fotowoltaiczną inwestor musi uzyskać decyzję środowiskową, wpis inwestycji do miejscowego planu i decyzję o przyłączeniu do sieci od operatora sieci dystrybucyjnej.

Tykający zegar wyzwaniem dla wdrażania OPRO

Zgodnie z dyrektywą RED III Polska ma wdrożyć obszary przyspieszonego rozwoju OZE do lutego 2026 roku. Kalendarz legislacyjny jest więc napięty, zwłaszcza że cały czas nie znamy propozycji zmian ustawowych dla obszarów przyspieszonego rozwoju OZE, które będzie procedował Parlament.

Poniższy schemat obrazuje wyzwania związane z harmonogramem:

Ze względu na ograniczenia czasowe wdrożenie OPRO do polskiego prawa będzie wyzwaniem. Z jednej strony mało klarowne lub źle zakomunikowane propozycje mogą osłabić poparcie społeczne dla zmian, z drugiej – mamy szansę na uruchomienie szerszego procesu porządkowania pogmatwanych procedur. Nasze podejście stawia na prostotę i skuteczność. Nie chcemy odgórnie narzucać konieczności budowy instalacji OZE w ramach OPRO ani zaburzać już toczących się reform dotyczących zagospodarowania przestrzennego czy rozwoju sieci. Jednocześnie wyznaczenie obszarów cechujących się niskim ryzykiem środowiskowym będzie cenną wskazówką dla społeczności lokalnych, branży OZE oraz operatorów sieci przy planowaniu nowych inwestycji – konkluduje Aleksander Śniegocki, prezes Instytutu Reform.

Pełny katalog wyzwań oraz rekomendacji związanych z procesem wdrożenia obszarów przyspieszonego rozwoju OZE w Polsce znajduje się w raporcie Instytutu Reform. Poza wyżej wymienionymi warto zwrócić uwagę m.in. na:

• wdrażanie OPRO w sposób ambitny i transparentny, z uwzględnieniem mapowania potencjału OZE i planowanych zdolności wytwórczych, aby osiągnąć zakładany krajowy wkład w realizację celu UE na 2030 rok;
• zwiększenie zatrudnienia w kluczowych instytucjach np. Regionalnych Dyrekcjach Ochrony Środowiska (RDOŚ) dla skuteczniejszego wdrażania OPRO i skrócenia czasu wydawania zezwoleń;
• komunikację i edukację społeczeństwa w celu zwiększenia akceptacji społecznej dla inwestycji w OZE.

Zapraszamy do zapoznania się z pełną treścią i executive summary raportu pt. „Rozsądne przyspieszenie: rekomendacje dla wdrożenia obszarów przyspieszonego rozwoju OZE”, w którym analizujemy dotychczasowe praktyki wdrażania OPRO w Europie oraz przedstawiamy rekomendacje w zakresie ich wdrażania w Polsce.