Do 2050 r. Polska może tracić nawet 124 miliardy złotych rocznie w wyniku skutków zmiany klimatu – wynika z nowego raportu Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi i Instytutu Reform. To równowartość 2,2% krajowego PKB w połowie wieku. Autorzy ostrzegają, że bez szybszej transformacji i działań adaptacyjnych straty będą coraz większe, a system publicznych finansów i ubezpieczeń nie jest przygotowany na nadchodzące zagrożenia.

Najważniejsze informacje:

• 124 mld zł rocznie – tyle może kosztować Polskę zmiana klimatu w 2050 r., jeśli nie przyspieszymy działań.
• 13 mld zł kosztowała powódź z września 2024 r. – jej wystąpienie było spowodowane intensywnymi deszczami, które były dwukrotnie bardziej prawdopodobne przez zmianę klimatu.
• 0,2% PKB – tyle w latach 2019-2023 Polska przeznaczyła na ochronę klimatu, ponad dwukrotnie mniej niż wydaliśmy na subsydia dla paliw kopalnych (0,5% PKB) i ponad trzykrotnie mniej niż rząd zarobił na sprzedaży uprawnień w EU ETS (0,7% PKB).
• Tylko 7% strat wynikających z ekstremalnych zjawisk pogodowych w Polsce jest ubezpieczonych – pozostałe koszty ponoszą samorządy, firmy i mieszkańcy.
• Bez działań adaptacyjnych Polska będzie coraz mniej odporna na skutki susz, powodzi, ekstremalnych temperatur i strat gospodarczych.

Trzy dni deszczu, miliardy strat. A to dopiero początek

We wrześniu 2024 roku południowo-zachodnia Polska znalazła się pod wodą. Trzy dni wyjątkowo intensywnych opadów spowodowały śmierć 9 osób, zniszczenie ponad 200 mostów i tysiące zalanych domów. Łączne straty: 13 miliardów złotych. Eksperci z ClimaMeter i World Weather Attribution potwierdzają, że zmiana klimatu podwoiła prawdopodobieństwo takich opadów.

Kosztowna bezczynność

„Już dziś ponosimy realne straty postępującej zmiany klimatu, choć w debacie publicznej często wciąż traktujemy ją jako temat przyszłości” – mówi Aleksander Śniegocki, współautor raportu, prezes Instytutu Reform i kierownik ds. analiz ekonomicznych. „Bez inwestycji w odporność i adaptację Polska będzie nie tylko biedniejsza, ale też mniej bezpieczna i coraz bardziej bezradna wobec skutków zjawisk, których można było uniknąć”.

Dwie drogi, jeden wybór

Eksperci przeanalizowali możliwe ścieżki rozwoju Polski do 2050 roku, w zależności od tempa i skuteczności działań klimatycznych. Ich porównanie dobrze pokazują stawkę, o jaką dziś toczy się gra:

• Kontynuacja wysiłków na rzecz osiągnięcia europejskich i globalnych celów klimatycznych – ograniczenie strat do ok. 83 miliardów złotych rocznie (czyli 1,5% PKB).
• Spowolnienie działań prowadzące do niedokończonej transformacji energetycznej – nawet 124 miliardy złotych rocznie (ponad 2,2% PKB).

Różnica? Ponad 40 miliardów złotych – co roku. Jeśli założymy, że w Polsce mieszka 40 milionów osób, to 40 miliardów złotych oznacza 1000 zł na każdego obywatela – niezależnie od wieku.
Największy udział w kosztach mają powodzie, spadek produktywności pracy, szkody w infrastrukturze oraz problemy zdrowotne spowodowane upałami. Najbardziej narażone regiony to Dolny Śląsk, Śląsk i Małopolska.

Autorzy raportu podkreślają również, że przedstawione wyliczenia bazują na najlepszej dostępnej wiedzy o poszczególnych skutkach zmiany klimatu, jednak mogą nadal pomijać systemową wrażliwość natury, społeczeństw i gospodarek na szoki klimatyczne. Coraz więcej badań wskazuje na ryzyko wystąpienia kilkunasto- lub nawet kilkudziesięcioprocentowego spadku PKB na skutek zmiany klimatu.

„Nie możemy wykluczyć, że rzeczywiste koszty zmiany klimatu dla Polski będą o rząd wielkości wyższe niż standardowe oszacowania. Wobec tego kontynuowanie wysiłków na rzecz realizacji celów klimatycznych jest naszą polisą ubezpieczeniową, a porzucenie transformacji można porównać do gry w rosyjską ruletkę” – podkreśla Aneta Stefańczyk, analityczka ds. polityk publicznych w Instytucie Reform i współautorka raportu.

Za mało środków, za mało ochrony

Raport zwraca uwagę na wciąż niskie wydatki z budżetu państwa na ochronę klimatu (obecnie około 0,2% PKB) oraz ograniczone wykorzystanie pieniędzy z EU ETS. Tymczasem w samym 2023 r. w Polsce ponad 50 mld zł rocznie trafiło na wsparcie dla sektora paliw kopalnych, a tylko 7% strat związanych z klimatem jest ubezpieczanych.

„Państwo nie ma dziś realnych mechanizmów ochrony przed skutkami zmian klimatu” – mówi Wojciech Kukuła, prawnik i członek zarządu Fundacji ClientEarth. „Jeśli nie uwzględnimy klimatu w planowaniu finansów publicznych, zapłacimy rachunek w najgorszy możliwy sposób: po szkodzie”.

Raport w formie slidepacku dostępny jest poniżej.