Fundusz Sprawiedliwej Transformacji to instrument finansowy Unii Europejskiej, wspierający te regiony, w których proces transformacji energetycznej wiąże się z dużymi wyzwaniami społeczno-gospodarczymi.

Polska jest największym jego beneficjentem – dostaniemy 3,85 mld euro, co stanowi prawie 20% całego budżetu Funduszu. Stosunkowo dużą pulę środków przypadających na nasz kraj tłumaczy obecność wielu kopalń węgla, które będą stopniowo wygaszane.

Pieniądze trafią do czterech regionów w Polsce na projekty mające na celu łagodzenie skutków odejścia od gospodarki opartej na węglu. W ciągu minionych dwóch lat obowiązywania Funduszu, w czterech badanych na potrzeby raportu regionach (woj. śląskie, woj. wielkopolskie – subregion koniński, woj. dolnośląskie – subregion wałbrzyski, oraz woj. łódzkie – subregion bełchatowski) trwało programowanie oraz nabór projektów ubiegających się o dofinansowanie, w oparciu o przygotowane wcześniej Terytorialne Plany Sprawiedliwej Transformacji. Publikacja jest zapisem doświadczeń osób zaangażowanych we wdrażanie (np. zasiadających w Komitetach Monitorujących dla Funduszu), które dzielą się napotkanymi wyzwaniami, a także oczekiwaniami wobec efektów końcowych. Ma również na celu ocenę poziomu partycypacji społecznej w poszczególnych regionach.

Małopolska Zachodnia nie została objęta zakresem badania, ponieważ wydatkowanie środków w tym regionie odbywa się w ramach przydziału dla województwa śląskiego.

Raport powstał na postawie 23 wywiadów przeprowadzonych w listopadzie i grudniu 2024 roku z przedstawicielami pracowników instytucji zarządzających i pośredniczących, przedstawicieli przedsiębiorców, instytucji naukowych, spółek wydobywczych, pracowników samorządów (gmin), organizacji pozarządowych i górniczych związków zawodowych. Dzięki rozmowom udało się zidentyfikować zarówno pozytywne aspekty, jak i główne bariery w funkcjonowaniu FST w Polsce. Na tej podstawie opracowano rekomendacje, które mogą wesprzeć trwającą obecnie ocenę śródokresową Funduszu, a także wpłynąć na kształt jego kolejnej edycji.

Raport “Głosy z regionów objętych Funduszem Sprawiedliwej Transformacji. Badanie ewaluacyjne stanu wdrożenia i rekomendacje zmian w funkcjonowaniu Funduszu w Polsce” jest dostępny poniżej.